Ustąpienie pierwszeństwa – co oznacza i dlaczego jego brak bywa przyczyną najgroźniejszych wypadków?

Wprowadzenie

Ustąpienie pierwszeństwa to jeden z fundamentów bezpiecznego i uporządkowanego ruchu drogowego. Mimo to nieustąpienie pierwszeństwa przejazdu należy do najczęstszych przyczyn wypadków drogowych w Polsce. Choć przepis wydaje się prosty, w praktyce kierowcy niejednokrotnie go ignorują lub błędnie interpretują. Warto zatem precyzyjnie przyjrzeć się, czym jest ustąpienie pierwszeństwa, co oznacza jego brak oraz jakie konsekwencje niesie za sobą naruszenie tego obowiązku.

Co to znaczy „ustąpić pierwszeństwa”?

Zgodnie z art. 2 pkt 23 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym:

„ustąpienie pierwszeństwa – powstrzymanie się od ruchu, jeżeli ruch mógłby zmusić kierującego do zmiany kierunku lub pasa ruchu albo istotnej zmiany prędkości, pieszego – do zatrzymania się, zwolnienia lub przyspieszenia kroku, a osobę poruszającą się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch – do zatrzymania się, zmiany kierunku albo istotnej zmiany prędkości”[1]

Innymi słowy, ustąpienie pierwszeństwa to nie tylko zatrzymanie się przed znakiem „STOP” lub „ustąp pierwszeństwa”, ale także każda sytuacja, w której kierujący powinien odpowiednio ocenić pierwszeństwo innego uczestnika ruchu – niezależnie od tego, czy znajduje się na drodze głównej, czy porusza się zgodnie z przepisami regulującymi zasady pierwszeństwa.

Na czym polega nieustąpienie pierwszeństwa?

Nieustąpienie pierwszeństwa to zachowanie polegające na zignorowaniu obowiązku przepuszczenia innego uczestnika ruchu, który – zgodnie z przepisami – ma prawo przejazdu w danej sytuacji. Może to dotyczyć:

• nieustąpienia pojazdowi znajdującemu się na drodze z pierwszeństwem,
• wymuszenia pierwszeństwa podczas włączania się do ruchu, zmiany pasa ruchu, wjazdu na rondo, czy w sytuacjach niekierowanych skrzyżowań.

W rozumieniu prawa, nieustąpienie pierwszeństwa to wykroczenie, które może zostać zakwalifikowane jako stworzenie zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym,
a w konsekwencji może skutkować mandatem, punktami karnymi, a w przypadku kolizji lub wypadku – poważniejszymi konsekwencjami cywilno-karnymi.

Przykładowe sytuacje nieustąpienia pierwszeństwa:

• Na skrzyżowaniu równorzędnym – kierujący pojazdem z lewej strony nie ustępuje temu z prawej.
• Przy wyjeździe z drogi podporządkowanej – kierowca wjeżdża na drogę główną bez zatrzymania się i oceny sytuacji.
• Podczas skręcania w lewo – nie ustępuje pierwszeństwa pojazdowi nadjeżdżającemu z przeciwka na wprost.

Znaczenie prawidłowego ustępowania pierwszeństwa

Zasady ustępowania pierwszeństwa są nie tylko przepisami prawnymi, ale również wyrazem wzajemnego szacunku i odpowiedzialności na drodze. Każde odstępstwo od tych zasad zwiększa ryzyko kolizji lub wypadku – często z tragicznymi skutkami. Szczególnie dotyczy to sytuacji z udziałem niechronionych uczestników ruchu, takich jak piesi i rowerzyści.

Wg danych statystycznych Komendy Głównej Policji, co roku ponad 20% wypadków drogowych w Polsce spowodowanych jest przez nieustąpienie pierwszeństwa przejazdu. To liczba, która powinna skłonić każdego kierowcę do refleksji nad swoimi nawykami za kierownicą.

Konsekwencje prawne

Za nieustąpienie pierwszeństwa przejazdu kierowca może zostać ukarany:

• mandatem karnym (w wysokości od 1500 zł wzwyż – wg aktualnego taryfikatora),
• punktami karnymi (8 pkt za nieustąpienie pierwszeństwa pieszym lub pojazdom),
• zatrzymaniem prawa jazdy – w przypadku rażącego naruszenia skutkującego zagrożeniem życia lub zdrowia.

Podsumowanie

Ustępowanie pierwszeństwa to nie uprzejmość, ale obowiązek wynikający z przepisów prawa. Jego lekceważenie może prowadzić do poważnych konsekwencji – zarówno prawnych, jak i moralnych. Dlatego warto nie tylko znać, ale i rozumieć te przepisy, bo przestrzeganie zasad pierwszeństwa to podstawa bezpieczeństwa na drogach.

dr Maciej Kulka, biegły sądowy, instruktor nauki jazdy i techniki jazdy

[1] https://www.gov.pl/web/cepik/ustawa-prawo-o-ruchu-drogowym2